ختنه (Circumcision) به برداشتن پوست ختنهگاه یا پیش‌پوست از سر آلت تناسلی مردان میگویند. این عمل قدمت تاریخی دارد و امروزه به دلایل مذهبی- فرهنگی یا پزشکی انجام می‌شود. ختنه بیشتر در نوزادان رایج است اما در نوجوانان و بزرگسالان نیز انجام میگیرد. تحقیقات نشان داده است که ختنه دارای اثرات مفید بسیار زیادی است.
ختنه با چه اهداف و دلایلی انجام می‌شود؟
ختنه با اهداف مختلفی ممکن است برای پسران در بدو تولد صورت گیرد:
- رعایت نظافت شخصی و بهداشت
- ختنه به عنوان یک سنت خانوادگی، مذهبی یا فرهنگی: ختنه در پیروان آیین یهود و اسلام و همچنین کشورهای آفریقایی رایج است.
ختنه ممکن است با علت پزشکی انجام شود و در درمان مواد زیر به کار برود:
- فیموزیس (سفت و تنگ شدن پیش‌پوست)
- بالانیتیس (التهاب و عفونت سر آلت تناسلی)
- پارافیموزیس ( پیش‌پوست به علت سفتی پس از عقب کشیده شدن نمیتواند به حالت اولیه برگردد.)
- سرطان آلت تناسلی: در این حالت نادر، زخمی زگیل مانند در زیر پوست ختنهگاه دیده شده که دارای خونریزی و ترشحات است.
پیشگیری از بیماریهای مقاربتی مانند HIV
وجه داشته باشید در این موارد ابتدا روشهای کمتر تهاجمی امتحان میشوند.
شیوع ختنه در جهان چقدر است؟
ختنه در بین 40 درصد از مردان سراسر جهان شایع است. بیشترین میزان ختنه در کشورهای ایالات متحده آمریکا، خاورمیانه و کره جنوبی دیده می‌شود و در اروپا، بخشهایی از آسیا و آمریکای جنوبی کمتر مشاهده می‌شود. این عمل جزوی از باورهای مذهبی مسلمانان و یهودیان می‌باشد.
ختنه در چه سنی انجام می‌شود؟
امروزه ختنه در هر سنی انجام می‌شود. با این حال معمولا نوزادان هفته اول پس از تولد ختنه میشوند. هر چه که ختنه به تعویق انداخته شود، این عمل بزرگتر، دردناکتر و خطرناکتر می‌شود.
پیش از عمل: چگونه نوزادم را برای ختنه آماده کنم؟
حدود یک هفته پس از تولد عمل ختنه انجام می‌شود. پیش از آن شما یا فرزندتان تحت معاینه فیزیکی قرار گرفته و از لیست داروهای مصرفیتان لیستی تهیه می‌شود. داروهای ضدانعقاد خون و ضد التهابی بدون نسخه میتوانند خطر خونریزی را افزایش دهند.
سلامت نوزاد از لحاظ داشتن یا نداشتن ناهنجاریهای آناتومیکی، متابولیکی، الکترولیتی و انعقادی و خونی چک می‌شود.
همچنین آلرژیهای بیمار از جمله حساسیت به داروها، به مواد ضدعفونی کننده و لاتکس در نظر گرفته میشوند.
سپس یک اورولوژیست، متخصص اطفال یا متخصص زنان و زایمان با یک داروی بیحس کننده مانند کرم یا داروی تزریقی، آلت تناسلی کودک را بیحس کرده و او را آماده عمل میکند. کودکان بزرگتر معمولا به بیحسیهای قویتر مانند بیحسی منطقهای (تزریق موضعی یا نخاعی) و بیهوشی عمومی نیاز دارند.
در حین ختنه چه اتفاقی میافتد؟
- پس از گذشت 30 دقیقه و بیحس شدن آلت تناسلی نوزاد، ابتدا او را به پشت خوابانده و دست و پاهایش را مهار میکنند.
- سپس آلت تناسلی کودک را تمیز و پاکسازی میکنند.
- به کمک چاقوی جراحی پوست ختنهگاه را میبرند.
- ختنه نوزاد نیاز به بخیه ندارد. اما در کودکان و بزرگسالان پس از برش پیش‌پوست، ممکن است از بخیه قابل جذب استفاده کنند یا به کمک جریان الکتریکی زخم را بسوزانند تا خونریزی متوقف شود.
تکنیکهای ختنه
تکنیکهای مختلفی برای ختنه کردن وجود دارد. در نهایت هدف از تمام این روشها برداشتن پوست داخلی و خارجی پوست ختنهگاه بدون آسیب زدن به مجرای ادراری و غده زیرین است.
- گیره گومکو: این روش رایجترین راه ختنه است که در آن گیره پیش‌پوست را از سر آلت تناسلی جدا و از آن محافظت میکند و منجر می‌شود خونریزی متوقف شود. پس از آن با یک چاقوی جراحی پوست ختنهگاه برداشته می‌شود.
- گیره موگن: این تکنیک سریعتر، آسانتر و با درد کمتر است اما خطرناکتر است و نیاز به تخصص بیشتری دارد. در این روش به کمک گیرههایی قیچی یا انبردست مانند سر آلت تناسلی را در معرض دید قرار داده و سپس با کمک چاقوی جراحی پوست ختنهگاه برداشته می‌شود.
- حلقه پلاستیبل: این روش به دلیل احتمال عفونتی که دارد خیلی رایج نیست. حلقه پلاستیبل بین پیش‌پوست و آلت تناسلی قرار گرفته، سپس یک رشته به دور پوست ختنهگاه پیچیده می‌شود که آن را به حلقه فشار میدهد. در ادامه به کمک چاقوی جراحی پیش‌پوست برداشته می‌شود.
پس از انجام عمل ختنه یک پانسمان که میتواند شامل آنتی بیوتیک یا پماد باشد، بر روی آلت تناسلی قرار گرفته و تا نیم ساعت بیمار از نظر خونریزی تحت نظر خواهد بود.
ختنه چقدر زمان میبرد و دوره نقاهت آن چقدر است؟
عمل ختنه خود بین 15 تا 20 دقیقه طول میکشد. دوره نقاهت نیز بین 7 تا 10 روز است. در بزرگسالان و نوجوانان ممکن است بیشتر زمان ببرد و تا 3 هفته نیاز به مراقبت باشد.
نکات و مراقبتهای پس از ختنه کردن
پس از انجام ختنه بر روی شما یا نوزادتان، به نکات زیر توجه کنید:
- ناحیه را تمیز و خشک نگه داشته تا بهبودی هر چه زودتر رخ دهد.
- آلت تناسلی در حال بهبودی ممکن است متورم و قرمز باشد و مایعی زرد رنگ نوک آن باشد. ممکن است دفع ادرار با ناراحتی و درد همراه باشد. این حالات طبیعی است.
- تا دو روز از حمام کامل بپرهیزید و ناحیه تحت عمل را به آرامی با آب و صابون بشویید و سپس آن را خشک کنید.
- نوزاد خود را به آرامی در آغوش بکشید و مراقب باشید فشاری به آلت تناسلی نیارید.
- هنگام تعویض پوشک با احتیاط باشید و همینطور از یک کرم مراقبت پوستی که پزشک تایید کرده است (مانند وازلین یا آنتی بیوتیک)، استفاده کنید. پوشک را شل ببندید تا به نوزاد نچسبد و آن را مرتبا عوض کنید.
- پس از هر بار تعویض پوشک، بانداژ نوزاد را عوض کنید.
- از مسکنهایی که پزشک تجویز کرده است، استفاده کنید.
- باند یا حلقه و پوست اضافهایی که باقی مانده است تا حدود یک هفته بعد خود به خود میریزد.
- فعالیتهایی که باعث درد و فشار میشوند را کنترل کنید. کودک خود را از بازی با دوچرخه یا تاب باز دارید یا اگر ختنه برای فرد بزرگسالی انجام شده بهتر است از رانندگی یا برقراری رابطه جنسی بپرهیزد.
ختنه در بزرگسالان
ختنه در بزرگسالی نیز قابل انجام است. در بالا در مورد ختنه در بزرگسالی کمی توضیح داده شد. سازمان جهانی بهداشت در جوامعی که آمار ایدز و بیماریهای مقاربتی بالا است، این جراحی را توصیه میکند.
برخی از پدر و مادرها با این عقیده که ختنه کردن فرزندشان انتخاب آنها نیست و باید خود فرزندشان تصمیم بگیرد، از انجام این عمل خودداری میکنند. در صورتی که ختنه به تعویق انداخته شود، دو مسئله مطرح می‌شود:
- هر چه فرزند شما بزرگتر شود این عمل دردناکتر و پیچیدهتر می‌شود.
- هنگامی که فرد بزرگ شد، احتمال اینکه از پیش با بیماریهای مقاربتی و ویروسهای مربوطه برخورد کرده باشد زیاد است.
اگر در مورد ختنه کردن فرزند خود شک دارید، بهترین گزینه این است که با یک پزشک مشورت کنید.
ختنه در زنان
ختنه زنان و دختران (female genital mutilation) در برخی فرهنگها و کشورها رایج است. سازمان جهانی بهداشت این عمل را محکوم و ممنوع کرده است و بیان کرده است که این عمل نقض حقوق انسانی زنان و دختران می‌باشد.
این عمل نه تنها فایدهای برای زنان ندارد؛ بلکه موجب بروز بسیاری مشکلات جسمی و روانی برای آنها می‌شود. برخی این مشکلات از جمله:
- درد، تب و خونریزی شدید
- ناباروری
- عفونت و زخم
- کاهش لذت جنسی
- استرس اجتماعی، افسردگی و…
- شوک و حتی مرگ
مزایای ختنه
چندین انجمن پزشکی بزرگ دنیا و آمریکا پیشنهاد میکنند که پدر و مادرها فرزند خود را ختنه کنند. در حال حاضر پژوهشهای زیادی در مورد ختنه انجام شده که نشان میدهند ختنه کردن فواید زیادی برای سلامت مردان به همراه دارد؛ از جمله:
- بهداشت راحتتر
- عدم ابتلا به اختلالاتی از جمله فیموزیس، پارافیموزیس (که خود این مشکلات میتواند نعوظ را دردناک کنند.) و بالانیتیس
- از بین بردن بوهای نامطبوع
- کاهش 20 درصدی عفونتهای دستگاه و مجاری ادراری
- داشتن احتمال کمتری برای سرطان آلت تناسلی
- کاهش احتمالی ابتلا به عفونتهای مقاربتی مانند سیفلیس و شانکروئید و زگیل تناسلی
- خطر ابتلا به عفونتهای مقاربتی و سرطان دهانه رحم در شریک جنسی را کم میکند.
- کاهش 60 درصدی ریسک HIV و ایدز (البته ختنه شدن دلیلی بر عدم استفاده از کاندوم نیست و همچنان کاندوم برای پیشگیری از انواع عفونتهای مقاربتی لازم است.)
- با ختنه کردن در نوزادی، به عمل بزرگتر ختنه در آینده نیازی نیست.
- واکسن HPV نمیتواند به اندازه ختنه خطر ابتلا به این ویروس را بکاهد.
- تحقیقات نشانهای از کاهش لذت جنسی در مردان ختنه شده نشان ندادهاند.
- عوارض ختنه تنها در 1.5 درصد از نوزادان دیده می‌شود.
- این عمل بدون نیاز به بیهوشی عمومی یا بیحسی قسمتی از بدن انجام شده و تنها با پمادهای موضعی مانند لیدوکائین درد را به حداقل میرسانند.
معایب و عوارض جانبی ختنه
ختنه معمولا ایمن و بیخطر است. اما مانند هر جراحی دیگری میتواند با خود خطرات و معایبی را به همراه داشته باشد:
- عفونت، خونریزی، درد، تورم و قرمزی آلت تناسلی (این موارد رایج هستند. در خونریزیهای شدید بیمار باید از نظر ابتلا به مشکلات انعقادی مانند هموفیلی بررسی شود.)
- حساسیت و تحریک موقت سر آلت تناسلی
- باز شدن زخم پس از ختنه
- صدمه به غده و مجرای ادراری
- گیجی و مشکلاتی بیهوشی
- تنگی متال (باریک شدن دهانه آلت تناسلی)
- التهاب سر آلت تناسلی (meatitis)
- بریدن خیلی بلند یا خیلی کوتاه پیش‌پوست
- چسبندگی آلت تناسلی (در صورتی که پیش‌پوست به درستی التیام نیابد، به انتهای آلت تناسلی ممکن است بچسبد؛ که در این صورت نیاز به اصلاح ختنه می‌باشد.)
این عوارض جانبی زمانی به حداقل میرسد که ختنه توسط فردی آموزش دیده و با مهارت و در یک محیط پزشکی صورت گیرد.
چه کسانی نباید ختنه شوند؟
سلامت عمومی نوزاد پیش از ختنه باید مورد بررسی قرار بگیرد. در صورتی که کودک دارای شرایط زیر باشد، ختنه به تعویق افتاده یا منع می‌شود:
- دارای مشکلات سلامتی مانند نوزادانی که در بخش مراقبتهای ویژهاند
- ناهنجاری آناتومیکی آلت تناسلی مانند آلت تناسلی مبهم، پنهان، پیچ خورده و…
- اختلالات خونریزی اصلاح نیافته
- ناهنجاریهای متابولیکی و الکترولیتی مانند هیپوگلیسمی (افت قند خون)
- عفونت باکتریایی
- اشکال در دفع ادرار
- اختلالات قلبی
- زردی نوزادی
چه زمانی با پزشک تماس بگیرم؟
در صورتی که پس از عمل ختنه فرزندتان به درستی التیام نیافت یا علائم عفونت را از خود نشان داد، فورا با پزشک خود تماس بگیرید. علائم هشدار دهندهای که ممکن است دیده شود شامل:
- تب بالای 38 درجه سانتیگراد و لرز
- خونریزی مکرر یا خونریزی که متوقف نمیشود.
- ظاهر شدن مایعات چرکی بد بو اطراف زخم
- گریه و بیقراری شدید کودک
- عدم دفع ادرار تا 12 ساعت پس از ختنه
نکات مهمی که باید درمورد ختنه بدانم:
- ختنه به برداشتن پیش‌پوست از سر آلت تناسلی مردان میگویند. مطالعات ثابت کردهاند که فواید ختنه بیشتر از معایب و خطرات آن است. ختنه موجب رعایت بیشتر بهداشت شده و برای پیشگیری و درمان بسیاری از بیماریهای جنسی از جمله HIV به کار میرود.
- ختنه معمولا در هفته اول نوزادی انجام می‌شود؛ اما در سنین بالاتر نیز ممکن است. هر چند با افزایش سن از مزایای این عمل کاسته می‌شود.
- بهتر است ختنه توسط فردی آموزش دیده و با مهارت انجام شود. در این صورت عوارض آن به حداقل میرسد.
- پیش از عمل بهتر است نوزاد از نظر ابتلا به بیماریهای مختلفی از جمله بیماریهای انعقادی و آناتومیکی و آلرژی چک شود.
- درصورت تمایل از داروهای بیحس کننده به صورت کرم یا تزریقی استفاده می‌شود؛ در نتیجه نوزاد دردی حس نخواهد کرد.
- پس از عمل سعی کنید کمترین فشار به ناحیه وارد شود و آلت تناسلی نوزاد را خشک و تمیز نگه دارید.
- درصورتی که علائم هشداردهنده عفونت، تب و خونریزی شدید را در نوزاد خود دیدید، به پزشک مراجعه کنید.
- ختنه باعث ناباروری و کاهش لذت جنسی نمیشود.
یادداشتی از طرف ما
ختنه نوزادان جراحی رایجی است که در ایران و کشورهای مختلف دنیا انجام می‌شود. اگر نگران سلامتی فرزند خود هستید، بهترین راهکار مشورت با یک پزشک مجرب و انجام این عمل در یک کلینیک معتبر است. بدین ترتیب ختنه به جز مزیت برای فرزندتان چیزی به همراه نخواهد داشت. پزشکان ما در کلینیک نیکان با افتخار پاسخگوی سوالات و نیازهای شما هستند.
سؤالات متداول
پسرم را ختنه بکنم یا خیر؟
ختنه معایب و مزایایی دارد. بر اساس پژوهشهای انجمنهای اورولوژی و اطفال آمریکا فواید آن بیشتر از مضرات آن است. ختنه به سلامت جنسی پسران و مردان کمک کرده و منجر به درمان و پیشگیری از بیماریهای مقاربتی و عفونی از جمله ایدز و حتی سرطان می‌شود.
والدین باید توجه کنند به عقب انداختن ختنه تا زمانی که فرد خود بتواند تصمیم بگیرد، این عمل را پیچیده کرده و ممکن است فرد از قبل با بیماریها و ویروسهای جنسی از جمله HIV و HPV تماس پیدا کند.
آیا ختنه ایمن است؟ احتمال موفقیت آن چقدر است؟
ختنه به طور کلی خطرناک نیست و تنها در 1.5 درصد از نوزادان عوارض پدیدار میشوند.
آیا ختنه موجب کاهش لذت جنسی می‌شود؟
خیر؛ تاکنون هیچ مدرک و شواهدی نشان نداده است که ختنه لذت یا رضایت جنسی را مختل میکند.
آیا ختنه بر توانایی باروری فرد اثر میگذارد؟
خیر؛ ختنه بر توانایی باروری و فرزندآوری مردان اثری ندارد.
اگر فرزندم را ختنه نکنم چه می‌شود؟
بهتر است پیش از تصمیم گیری تمامی جنبههای پزشکی، شخصی، فرهنگی و مذهبی را در نظر گرفته و با یک پزشک در این مورد مشورت کنید. اگر پس از آگاهی از فواید فراوان ختنه باز هم تصمیمتان بر ختنه نکردن قطعی بود، باید نکات بهداشتی و نحوه شستشوی کامل آلت تناسلی را به پسرتان آموزش دهید.
چقدر پس از ختنه میتوانم رابطه جنسی داشته باشم؟
توصیه می‌شود 4 تا 6 هفته پس از ختنه از انجام فعالیتهای جنسی خودداری کنید.
ختنه توسط چه کسی باید انجام شود؟
پزشکان، اورولوژیستها، متخصصین زنان و زایمان و اطفال توانایی انجام ختنه به بهترین حالت ممکن را دارند.
منابع
Randomized, Controlled Intervention Trial of Male Circumcision for Reduction of HIV Infection Risk: The ANRS 1265 Trial
