کوله سیستکتومی به جراحی رایج برای برداشتن کیسه صفرا گفته میشود و زمانی انجام میشود که این عضو با مشکلاتی رو به رو شده باشد.
کبد برای آسان‌تر کردن گوارش، مایعی به نام صفرا ساخته و در کیسه صفرا ذخیره می‌کند تا به هنگام مصرف غذاهایی سنگین و به خصوص چرب به یکباره به داخل روده ترشح شود.
کوله سیستکتومی خطرات زیادی ندارد و برداشتن کیسه صفرا نسبت به بیماری‌های آن خطر کمتری به همراه دارد و فرد می‌تواند بدون کیسه صفرا هم زندگی طبیعی داشته باشد.
کوله سیستکتومی به دو روش جراحی باز و لاپاراسکوپی انجام میشود که در ادامه در مورد آن‌ها توضیحات بیشتری داده شده است.
شاید برایتان سوال شود کیسه صفرا کجاست؟
کیسه صفرا به عضو گلابی شکلی گفته میشود که زیر کبد و سمت راست و بالای شکم قرار دارد.
چرا کیسه صفرا برداشته میشود؟
در اغلب موارد کیسه صفرا برای درمان سنگ‌های صفراوی برداشته میشود. از علل انجام کوله سیستکتومی عبارتند از:
- سنگ صفراوی یا کوله لیتیازیس
- سنگ در مجاری صفراوی
- التهاب کیسه صفرا یا کوله سیستیت
- التهاب لوزالمعده یا پانکراتیت
- پولیپ بزرگ در کیسه صفرا و احتمال بدخیمی
- سرطان کیسه صفرا
در چنین مواردی کیسه صفرا برداشته میشود، چرا که بیماری‌های ناشی از آن به طور مداوم بدتر میشود و عوارض برداشتن آن کمتر از خطرات ناشی از بیماری‌های آن است.
سنگ کیسه صفرا و کوله سیستکتومی
سنگ کیسه صفرا در اثر عدم تعادل مواد صفراوی ایجاد میشود. اکثر افراد دارای سنگ علامتی ندارند ولی ممکن است این سنگ‌ها مجاری صفراوی را مسدود کرده و التهاب در کیسه صفرا و لوزالمعده ایجاد کنند. در این صورت فرد علائم زیر را نشان می‌دهد:
- درد شدید و ناگهانی شکم
- درد در شانه راست یا پشت
- حالت تهوع و استفراغ
- زردی و یرقان
- عفونت مجاری صفراوی
- پانکراتیت و کوله سیستیت
- بی‌حالی
جراحی بهترین راه درمان سنگ کیسه صفرا بوده و با انجام آن نسبت به دیگر روش‌ها احتمال بازگشت سنگ بسیار کمتر است. در واقع داشتن سنگ کیسه صفرا دردناک از رایج‌ترین علل جراحی است.
چه علائمی نشان می‌دهد که به کوله سیستکتومی نیاز داریم؟
علائم مختلفی می‌توانند نشان دهنده بیماری کیسه صفرا باشند؛ علائمی مانند:
- زردی و یرقان (زرد شدن پوست و سفیدی چشم)
- تورم شکم
- قولنج صفراوی به نوعی درد در مجاری صفراوی (سمت راست و بالای شکم) گفته میشود که به مرور زمان بدتر میشود. این نشانه اولین و شایع‌ترین نشانه است و در صورتی که مجرای صفراوی به طور کامل مسدود شود، بدتر خواهد شد و تا زمانی که فرد به دنبال درمان نرود، بهبود نمی‌یابد.
مزیت کوله سیستکتومی
برخی از افراد به خاطر سنگ‌های صفراوی که مکررا عود می‌کنند، مرتب مجبورند به بیمارستان مراجعه کنند. جراحی کوله سیستکتومی بهترین روش شناخته شده‌ای است که از رخ دادن این امر جلوگیری می‌کند، چرا که منشا بیشتر سنگ‌های صفراوی، کیسه صفرا است.
خطرات کوله سیستکتومی
کوله سیستکتومی، به طور کلی جراحی بی‌خطری محسوب میشود؛ اما مانند هر جراحی دیگری احتمال خطراتی وجود دارد:
- عفونت
- نشت صفرا
- آسیب به اندامهای مجاور مانند روده کوچک، مجاری صفراوی، کبد و…
- خطرات ناشی از بیهوشی عمومی مانند لخته شدن خون، ذات الریه
- پانکراتیت
- رفلاکس صفرا به معده
- آسیب به رگ‌های مجاور و خونریزی بیش از حد
این که فردی به عوارض دچار شود یا خیر، به وضعیت سلامتی و بیماری او بستگی دارد. برای اطمینان خاطر خود، پیش از عمل در مورد فواید و خطراتی که جراحی برای شما دارد، با پزشک مشورت کنید.
چگونه برای کوله سیستکتومی آماده شویم؟
پیش ازعمل، به شما دستورالعملی داده خواهد شد که شامل موارد زیر خواهد بود:
- حداقل 4 ساعت پیش از جراحی چیزی نخورید. بهتر است از شب قبل چیزی خورده نشود و نهایت آب به صورت جرعه‌ای نوشیده شود.
- از آن جا که برخی از داروها خطر خونریزی را افزایش می‌دهند، بهتر است هر دارو یا مکملی که مصرف می‌کنید، پیش از عمل به پزشک خود نشان دهید.
- اگر بیش از یک شب در بیمارستان بستری می‌مانید، با خود وسایل شخصیتان را ببرید.
- برای رساندن شما به خانه و همراهی شما در شب اول پس از جراحی، فردی را در نظر بگیرید.
قبل از جراحی
بهتر است بدانید که کوله سیستکتومی پیش از اینکه اورژانسی شود، یک روش انتخابی است؛ بدین معنی که پزشک در مورد بیماری و روش درمانی که در نظر دارد، توضیحاتی خواهد داد و به شما فرصت فکر کردن خواهد داد. پیش از عمل مواردی وجود دارد که باید به آن‌ها رسیدگی کرد:
- ابتدا بهتر است وضعیت سلامتیتان چک شود. آزمایشاتی مانند آزمایش خون یا سونوگرافی (برای تشخیص پولیپ یا سنگ مجاری صفراوی) ممکن است ضروری باشد. اگر فرد در وضعیت خوبی نباشد، جراحی به تعویق می‌افتد یا روشی مانند کوله سیستوستومی موقتا جایگزین خواهد شد.
- پیش از جراحی در مورد روش منتخب به شما اطلاعاتی خواهند داد اما ممکن است در حین عمل تغییراتی در روش صورت بگیرد.
- پیش از عمل از شما می‌خواهند فرمی به عنوان رضایت آگاهانه پر کنید.
- اگر تیم جراحی برنامه ریزی درستی داشته باشند، از شما می‌خواهند پیش از عمل نکاتی را رعایت کنید تا جراحی ایمن‌تری داشته باشید؛ مثلا سیگار نکشید، پیش از عمل برخی از داروها را مصرف نکنید یا غذا نخورید.
- سپس بیهوشی عمومی به کمک داروهایی که به شکل داخل وریدی به بازو تزریق می‌شوند، اتفاق می‌افتد. پس از آن در راه تنفسی بیمار لوله گذاشته شده تا به تنفس او کمک کند. و در نهایت جراحی آغاز میشود…
در طی جراحی
پس از بیهوشی عمومی در طول جراحی فرد چیزی را حس نخواهد کرد. کوله سیستکتومی به دو روش انجام میشود؛ کوله سیستکتومی باز و لاپاراسکوپی. البته نوع دیگری از جراحی لاپاروسکوپی هم وجود دارد که به آن جراحی لاپاراسکوپی رباتیک گفته میشود و در طی آن جراح از طریق یک کنسول در یک اتاق جدا جراحی را کنترل می‌کند.
اکثر جراحی‌ها به خاطر بهبودی سریع‌تر و زخم‌های کوچک‌تر به روش لاپاراسکوپی انجام میشود؛ مگر اینکه شرایط خاصی وجود داشته باشد و جراح نیاز به دسترسی آزادتری داشته باشد.
در ادامه هر یک از روش‌های جراحی را به اختصار توضیح خواهیم داد:
انواع جراحی:
لاپاراسکوپی:
در این روش یک برش بزرگتر (2 تا 3 سانتی متر) برای وارد کردن اسکوپ (لوله‌ای نازک که دوربین و نور دارد.) و چند برش کوچک‌تر برای وارد کردن دیگر ابزارها ایجاد میشود. بدین طریق جراح می‌تواند از طریق مانیتوری که در اتاق عمل وجود دارد، فرایند جراحی را تحت کنترل داشته باشد.
سپس ابزاری گاز کربن دی اکسید را به داخل فضای شکم پمپ می‌کند تا دسترسی به کیسه صفرا راحت‌تر باشد.
به کمک دیگر ابزارها، کیسه صفرا برداشته میشود. در آخر گاز از شکم تخلیه میشود و برش‌ها بخیه و پانسمان میشود.
فرد چند ساعت بعد در همان روز می‌تواند به خانه برگردد و در عرض 2 هفته بهبود می‌یابد.
لاپاراسکوپی رباتیک:
این روش نوین تفاوت چندانی با لاپاراسکوپی ندارد. در این روش جراح در اتاقی جداگانه و به کمک یک کنسول از راه دور جراحی را کنترل می‌کند و ابزارهای رباتیک جراحی را انجام می‌دهند.
جراحی باز:
جراحی باز روشی سنتی، ساده و ایمن است و در شرایط اضطراری و شرایطی که نیاز به دسترسی بیشتر به کیسه صفرا است، کاربرد دارد. ممکن است به دلایلی پزشک شما جراحی باز را انتخاب کند یا در حین عمل تصمیم بگیرد به جای روش لاپاراسکوپی از روش باز استفاده کند.
در طی جراحی:
- جراح یک برش طولانی (10 الی 15 سانتی متری) در ناحیه شکمی زیر دنده راست ایجاد می‌کند.
- عضلات و بافت‌ها به کناری کشیده شده تا کبد و کیسه صفرا مشاهده شوند.
- سپس با استفاده از ابزارهای جراحی کیسه صفرا برداشته میشود.
- در محل برش یک لوله برای تخلیه مایعات ترشحی قرار داده میشود؛ این لوله ممکن است تا چند روز بعد از عمل در شکم باقی بماند یا حتی بیمار با آن به خانه برود.
- برش‌ها با بخیه بسته شده و پانسمان می‌شوند.
- سپس فرد به اتاق ریکاوری برده میشود. معمولا لازم است که فرد تا چند روز در بیمارستان بستری بماند.
چرا جراحی باز انجام میشود؟
لاپاراسکوپی همیشه برای همه افراد مناسب نیست. حتی در برخی موارد جراح جراحی لاپاراسکوپی را شروع می‌کند ولی به علتی جراحی را به صورت باز ادامه می‌دهد. برخی از دلایل انجام کوله سیستکتومی باز عبارتند از:
- نداشتن تجهیزات مورد نیاز لاپاراسکوپی
- اورژانسی و اضطراری بودن جراحی
- گاها گاز مورد استفاده در لاپاراسکوپی برای بیمار ایمن نیست؛ مانند بیماران دارای مشکلات قلبی ریوی.
- بررسی اینکه آیا اندامهای دیگری به غیر از کیسه صفرا درگیر شده است؟
- عوارض غیر منتظره در حین جراحی لاپاراسکوپی مثل خونریزی
جراحی کیسه صفرا چقدر طول می‌کشد؟
جراحی کیسه صفرا بسته به نوع جراحی ممکن است بین 1 تا 2 ساعت طول بکشد. مثلا جراحی باز 1 تا 2 ساعت طول می‌کشد ولی جراحی لاپاراسکوپی کمتر زمان برده و یک الی یک ساعت و نیم طول می‌کشد. در برخی موارد ممکن است نیاز باشد مراحلی به مراحل عمل اضافه شود که مدت زمان آن را افزایش می‌دهد.
پس از جراحی
بعد از جراحی بیمار به اتاق ریکاوری منتقل خواهد شد تا زمانی که به هوش بیاید. در آن جا ممکن است داروهای مسکن و ضد درد دریافت کند. همچنین ممکن است عوارض ناشی از بیهوشی مانند تهوع و استفراغ را تجربه کند که به کمک دارو تحت کنترل قرار گرفته میشود.
فردی که کوله سیستکتومی لاپاراسکوپی داشته می‌تواند همان روز به خانه برگردد ولی گاها 1 الی 2 روز در بیمارستان بستری می‌ماند. فردی که جراحی باز داشته باید چند روز را در بیمارستان سپری کند
دوره نقاهت و استراحت پس از جراحی چقدر است؟
فرد تا چند هفته پس از جراحی احساس خستگی دارد و فردی که فعالیت بدنی زیادی دارد، در طی این مدت باید میزان فعالیت خود را کاهش دهد. به طور کلی جراحی لاپاراسکوپی نسبت به جراحی باز دوره نقاهت کوتاه‌تری دارد. فردی که لاپاراسکوپی داشته به 2 هفته زمان نیاز دارد تا به فعالیت عادی بازگردد ولی شخصی که جراحی باز داشته به 6 الی 8 هفته نیاز دارد.
نکات مراقبتی پس از کوله سیستکتومی
برای داشتن دوره نقاهتی سریع‌تر و مفیدتر به نکات زیر عمل کنید:
- برای کنترل دردها از مسکن‌های مجازی که پزشکتان توصیه کرده است، استفاده کنید.
- از داشتن فعالیت زیاد و بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنید.
- محل زخم و بخیه‌ها را تمیز و خشک نگه دارید.
- ممکن است اوایل قادر به خوردن و آشامیدن نباشید. بهتر است از جرعه جرعه نوشیدن آب و مایعات شروع کرده و آرام آرام به رژیم غذایی معمول برگردید.
رژیم غذایی
ممکن است پیش از جراحی از شما بخواهند از رژیم غذایی خاصی پیروی کنید؛ ولی پس از جراحی نیازی به پیروی نیست و داشتن یک رژیم سالم و متعادل و متنوع کفایت می‌کند. داروهای بیهوشی و برداشتن کیسه صفرا باعث می‌شوند فرد نیازمند تغییر در رژیم غذایی خود در طول دوره نقاهت باشد.
- داروهای بیهوشی در سیستم گوارشی شما تغییراتی ایجاد می‌کند؛ به طوری در هضم غذاهای دارای فیبر دچار مشکل خواهید شد.
- کیسه صفرا به هضم چربی‌ها کمک می‌کند. پس از برداشتن کیسه صفرا، کمی طول می‌کشد که سیستم گوارشی بتواند دوباره هضم و جذب چربی را تنظیم کند.
به همین علت اکثر افراد پس از کوله سیستکتومی دچار مشکلات گوارشی می‌شوند و ناراحتی و اسهال خواهند داشت. این موارد با گذشت زمان بهبود می‌یابند. بهتر است چند روز اول پس از جراحی یک رژیم غذایی ساده و نرم مانند زمانی که سرما می‌خورید، داشته باشید و در دوره نقاهت (چند هفته اول) رژیم کم چرب می‌تواند کمک کننده باشد.
در صورتی که علائم جدیدی در عادات روده خود دیدید، با پزشک خود در میان بگذارید.
عوارض جراحی برداشتن کیسه صفرا
اکثر افراد پس از جراحی به عوارض جانبی کوتاه مدت دچار می‌شوند؛ این در حالی است که افراد کمی به عوارض طولانی مدت یا سندروم پس از کوله سیستکتومی مبتلا می‌شوند.
عوارض کوتاه مدت شامل:
- اسهال
- حالت تهوع و یبوست (در اثر مصرف مسکن‌ها)
- درد ناشی از گازی که در لاپاراسکوپی استفاده میشود.
عوارض طولانی مدت:
در افراد کمی دیده میشود و مجموعه‌ای از علائم گسترده می‌باشد و نیاز به تشخیص دقیق‌تر دارد.
- حالت تهوع
- سوء‌هاضمه
- رفلاکس معده
- نفخ
- اسهال
- زردی
- درد شکمی
این موارد به خاطر علل متفاوتی از جمله بیماری‌های گوارشی، سنگ صفراوی قدیمی یا جدید در مجاری، اختلال عملکرد مجاری صفراوی، سندروم‌های ناشناخته، نشت صفرا، پانکراتیت و… می‌تواند مشاهده شود.
در صورت مشاهده چه نشانه‌هایی با پزشک تماس بگیرم؟
در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر، هر چه سریع‌تر با پزشک خود تماس بگیرید:
- تب (بیشتر از 38 درجه سانتی گراد)
- زردی پوست و چشم
- درد شدیدی که بدتر میشود و با مسکن نیز بهتر نمی‌شود.
- حالت تهوع و استفراغ مکرر
- ادرار تیره
- مدفوع روشن
- تورم، تغییر رنگ زخم
- داشتن ترشحات از جای زخم
یادداشتی از طرف کلینیک موژان
کوله سیستکتومی می‌تواند به دردهای ناشی از سنگ‌های صفراوی و دیگر مشکلات کیسه صفرا پایان دهد و از بازگشت آن جلوگیری کند. نکته مهم آن است که با مشورت یک پزشک مجرب و با مهارت و به کمک یک تیم درمانی حرفه‌ای سلامتی خود را دوباره به دست بیاورید.
سوالات متداول در مورد برداشتن کیسه صفرا:
آیا زندگی بدون کیسه صفرا همچنان ممکن است؟
بله؛ کبد همچنان برای هضم چربی صفرا تولید می‌کند. اما به جای اینکه در کیسه صفرا ذخیره شود به طور مداوم به فضای روده ترشح میشود. پس فرد می‌تواند یک زندگی کاملا طبیعی را داشته باشد.
سنگ کیسه صفرا چیست؟
سنگ کیسه صفرا که معمولا به آن سنگ‌های کلسترولی نیز گفته میشود که به علت عدم تعادل در مواد شیمیایی صفرا در کیسه صفرا ایجاد شده و در اغلب موارد بدون درد بوده و نیازی به درمان ندارد. چاقی یکی از علل ابتلا به آن می‌باشد.
برای دفع سنگ کیسه صفرا چه بخورم؟
برای دفع سنگ کیسه صفرا داشتن یک رژیم متعادل و سالم کفایت می‌کند. سبزیجات، غلات کامل، چربی سالم و غیر حیوانی، ماهی، مغزیجات، سویا، مایعات کافی و غذاهای حاوی فیبر بالا مانند حبوبات مصرف کنید. گفته میشود برخی دمنوش‌ها مانند دمنوش زنجبیل، خارمریم، قاصدک، نعناع و زردچوبه با کاهش التهاب عملکرد صفرا را بهتر می‌کنند. از مصرف غذاهای چرب و سنگین، نان و برنج سفید و تصفیه شده، گوشت‌های فراوری شده، لبنیات پرچرب و محلی و نوشابه‌های گازدار خودداری کنید.
برداشتن کیسه صفرا چه تاثیری بر بدن می‌گذارد؟
کیسه صفرا در هنگام خوردن یک وعده غذایی حجیم و چرب، منقبض شده و صفرا را به داخل روده ترشح می‌کند. با برداشتن کیسه صفرا، صفرا به طور مداوم به داخل روده تخلیه شده و دیگر ذخیره نمی‌شود. پس از برداشتن کیسه صفرا افراد تا زمانی که دستگاه گوارششان تنظیم شود، یکی دو ماه اول در هضم وعده‌های سنگین‌تر مشکل دارند و پس از آن بهبود می‌یابند. افراد کمی ممکن است در طولانی مدت به مشکلات گوارشی مبتلا شوند.
کوله سیستکتومی چقدر طول می‌کشد؟
مدت زمان جراحی برداشتن کیسه صفرا به نوع جراحی و مراحل آن بستگی دارد. به طور کلی جراحی باز بین 1 تا 2 ساعت زمان می‌برد و لاپاراسکوپی 60 الی 90 دقیقه.
هزینه جراحی کیسه صفرا چقدر است؟
هزینه کوله سیستکتومی بسته به روش جراحی (باز یا لاپاراسکوپی)، بیمارستان و تخصص جراحتان متفاوت است. هزینه جراحی لاپاراسکوپی معمولا بیشتر است و در سال 1403 حدود 40 میلیون می‌باشد.
به غیر از جراحی چه درمان‌های دیگری برای سنگ کیسه صفرا وجود دارد؟
جراحی معمول‌ترین و بهترین درمان سنگ کیسه صفرا است. درمان‌های دیگری هم برای درمان آن وجود دارند. به عنوان مثال داروهایی با عنوان سنگ‌شکن وجود دارند که خیلی توصیه نمی‌شوند؛ چون این داروها عوارض داشته و همیشه کار نمی‌کنند.
